‘Al Fadimem’ Türküsünün Saklı Kalmış Hikayesi Aydınlatıldı
Afyonkarahisar’ın İscehisar ilçesine bağlı Cevizli köyü ile Bayat ilçesine bağlı Sağırlı köyü arasında filizlenen, yıllardır dilden dile dolaşan ve yüreklere dokunan ‘Al Fadimem‘ türküsünün ardındaki hüzünlü sevda hikayesi, titiz bir çalışmayla gün yüzüne çıkarıldı. Gazetetrend.com.tr olarak, halk kültürümüzün bu değerli ezgisinin gerçek kökenlerini ve ilk sözlerini araştıran öncü projeyi sizlere sunuyoruz.
TÜBİTAK Destekli Proje, Türkülerin İzini Sürdü
Türk Dili ve Edebiyatı alanında, TÜBİTAK 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması kapsamında, İscehisar Faruk Öksüz Anadolu İmam Hatip Lisesi’nde önemli bir çalışma gerçekleştirildi. Tarih öğretmeni Faruk Karakuş’un danışmanlığında, 12. sınıf öğrencisi Ertuğrul Meriç Boydemir tarafından hazırlanan ‘Sözden Ezgiye: Fadime ile Efe Kadir’in Hikâyesinin Türküsüyle Yaşayan Belleği’ isimli proje, ‘Al Fadimem‘ türküsünün derinliklerine indi. Proje kapsamında, türkünün gerçek hikayesi ve günümüze ulaşan ilk sözleri, birinci elden kaynaklar taranarak titizlikle derlendi.
Halk Kültüründe Söz ve Anlam Değişimleri Mercek Altında
Bu kapsamlı araştırma, halk kültürünün en önemli taşıyıcılarından olan türkülerin zaman içinde geçirdiği söz ve anlam değişimlerini ortaya koymayı hedefledi. ‘Al Fadimem’ türküsünün merkezinde yer alan kahramanlar Fadime Bostan ve Efe Kadir ile aynı döneme tanıklık etmiş akrabaları ve komşularıyla yapılan derinlemesine görüşmeler, projenin temelini oluşturdu. Bu görüşmeler sayesinde, türkünün sadece bir ezgi olmanın ötesinde, gerçek bir yaşam öyküsünü barındırdığı anlaşıldı.
Bir Sevdanın Türküye Dönüşen Acı Öyküsü
Yapılan görüşmelerin ışığında ortaya çıkan hikaye, dönemin toplumsal koşulları ve imkansızlıklar içinde yeşeren bir aşkı anlatıyor. Yetim ve yoksul olan Efe Kadir’in, sevdiği Fadime ile evlenecek maddi güce sahip olmaması üzerine onu kaçırma kararı aldığı belirtiliyor. Fadime’nin de gönüllü olarak bu kaçışa ortak olmasıyla başlayan olaylar zinciri, farklı bir boyuta evriliyor. Dönem kayıt sistemlerindeki eksiklikler nedeniyle, Fadime’nin yaşı resmi kayıtlarda küçük gösteriliyor. Bu durum, ailenin şikayeti üzerine Efe Kadir’in tutuklanmasına ve hapse girmesine neden oluyor. Fadime ise ailesi tarafından başka biriyle evlendiriliyor. Bu acı ayrılık, Efe Kadir’in cezaevinde yaktığı türkülerle dile geliyor ve ‘Al Fadimem‘ de bu yürek burkan ezgulardan biri olarak hafızalara kazınıyor.
40 Yıllık Ses Kaydı, Gerçeğin Anahtarı Oldu
Projenin en dikkat çekici ve tarihi bulgularından biri, Efe Kadir’in kendi sesinden kaydedilmiş 40 yıllık bir kasetin gün yüzüne çıkarılması oldu. 1985 yılında Belçika’da yaşayan oğlu Hasan Kilci’nin isteği üzerine yapılan bu kayıt, Efe Kadir’in türkünün dört kıtasını bizzat seslendirdiğini ortaya koyuyor. Ali Kalkan, Veli Kilci ve aile bireyleri tarafından özenle saklanan bu ses kaydı, türkünün ilk ve doğru sözlerine ulaşılmasında birincil kaynak niteliği taşıyor. Saha çalışmaları sonucunda, günümüzde bilinen sözlerden farklı ve daha önce kayıt altına alınmamış kıtaların da derlendiği belirlendi. Bu sayede, ‘Al Fadimem’ türküsünün kuşaktan kuşağa aktarılırken geçirdiği değişim, somut verilerle belgelenmiş oldu. Gazetetrend.com.tr olarak, bu değerli çalışmanın halk kültürümüze ışık tuttuğuna inanıyoruz.
